Khởi kiện vụ án hành chính là việc cá nhân, cơ quan, tổ chức hoặc các chủ thể khác theo quy định của pháp luật tố tụng hành chính yêu cầu tòa án có thẩm quyền bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình hay của người khác, khi quyền lợi ích hợp pháp đó bị xâm phạm. Để khởi kiện vụ án hành chính, công dân phải làm đơn khởi kiện, kèm theo đơn là các tài liệu, chứng cứ để chứng minh cho những yêu cầu của mình là có căn cứ và hợp pháp.
Tòa án chỉ chấp nhận thụ lý giải quyết vụ án khi chủ thể khởi kiện tuân thủ đúng thủ tục, trình tự khởi kiện luật định. Trình tự thủ tục khởi kiện được hiểu là các công việc và thứ tự các công việc mà người khởi kiện phải thực hiện để đơn khởi kiện của họ được Tòa án xem xét và thụ lý. Trình tự tiến hành khởi kiện bắt đầu từ việc người khởi kiện gửi đơn và tài liệu kèm theo đến Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ án bằng cách tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp, người đại diện theo ủy quyền nộp trực tiếp tại Tòa án hoặc gửi qua đường bưu điện.
Phương thức gửi đơn khởi kiện qua bưu điện là phương thức mới chưa được quy định trong các Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính trước đây, có thể nói là sự tạo điều kiện thuận lợi cho các cá nhân, cơ quan, tổ chức khi thực hiện việc khởi kiện của mình. Ngoài ra, tại Điều 14 của Nghị quyết số 02/2011/NQ-HĐTP ngày 29/07/2011 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thi hành một số quy định của Luật tố tụng hành chính cũng hướng dẫn rất kỹ về cách tính ngày khởi kiện. Trường hợp người khởi kiện trực tiếp nộp đơn tại Toà án thì ngày khởi kiện là ngày nộp đơn, trường hợp gửi đơn qua bưu điện thì ngày khởi kiện là ngày có dấu bưu điện nơi gửi. Đặc biệt, Nghị quyết số 02/2011 cũng có sự dự liệu đối với những trường hợp vì lí do nào đó mà không xác định được ngày, tháng, năm theo dấu bưu điện trên phong bì. Trong trường hợp này sẽ tùy vào ngày Toà án nhận được đơn do bưu điện chuyển đến mà thời hiệu khởi kiện vẫn còn thì ngày khởi kiện được xác định là ngày Toà án nhận được đơn do bưu điện chuyển đến, ngược lại thời hiệu khởi kiện đã hết thì Toà án phải tiến hành xác minh ngày đương sự gửi đơn tại bưu điện. Nếu xác minh được ngày đương sự gửi đơn tại bưu điện thì ngày khởi kiện là ngày đương sự gửi đơn tại bưu điện, còn không xác minh được ngày đương sự gửi đơn tại bưu điện thì ngày khởi kiện là ngày ghi trong đơn khởi kiện.
Khi nộp đơn khởi kiện, người khởi kiện cần chuẩn bị đủ hồ sơ khởi kiện, bao gồm: đơn khởi kiện (theo mẫu ); các tài liệu chứng minh cho yêu cầu của người khởi kiện; bản chính quyết định hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc… hoặc chứng cứ chứng minh về hành vi hành chính bị khiếu kiện và tất cả các quyết định có liên quan; bản chính quyết định giải quyết khiếu nại hoặc chứng cứ chứng minh việc đã khiếu nại (nếu có); giấy uỷ quyền (nếu người khởi kiện cử người đại diện), bản sao hộ khẩu, chứng minh nhân dân (có chứng thực hợp pháp); bản kê các tài liệu nộp kèm theo đơn kiện (ghi rõ bản chính, bản sao). Nếu nộp trực tiếp thì cần liên hệ trước với Tòa án để biết lịch nhận đơn khởi kiện cụ thể. Nếu nộp qua bưu điện thì phải ghi rõ nội dung gửi là đơn khởi kiện về việc gì và lưu giữ biên lai gửi đơn khởi kiện.
Ví dụ : Ông A nhận được quyết định xử phạt hành chính số 03/QĐ-XPHC ngày 31/3/2012 của Công an huyện B với nội dung “phạt tiền 750.000 đồng với hành vi điều khiển xe máy chạy quá tốc độ quy định từ 05 km/h đến dưới 10 km/h ”. Do không đồng ý với Quyết định trên, ông A đã khiếu nại đến người ban hành quyết định theo quy định của pháp luật và ngày 26/5/2012 ông A nhận được Quyết định giải quyết khiếu nại của người có thẩm quyền với nội dung “Giữ nguyên nội dung của Quyết định số 03/QĐ-XPHC ngày 31/3/2012 ”. Không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại do đó ông A đã khởi kiện ra Tòa yêu cầu hủy quyết định số 03/QĐ-XPHC vì quyết định ban hành không có căn cứ và đã làm thiệt hại đến quyền lợi chính đáng của A”.
Trong trường hợp này, ông A cần chuẩn bị hồ sơ khởi kiện bao gồm những loại giấy tờ sau: đơn khởi kiện, Biên bản vi phạm hành chính, Quyết định xử phạt hành chính số 03/QĐ-XPHC ngày 31/3/2012 của Cơ quan công an huyện B, Quyết định giải quyết khiếu nại, bản sao hộ khẩu, chứng minh nhân dân.
Nhìn chung quy định về trình tự, phương thức nộp đơn khởi kiện theo quy định của Luật tố tụng hành chính 2010 có nhiều tiến bộ, khắc phục kịp thời những vướng mắc, bất cập của Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính trước đây, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho cá nhân, cơ quan, tổ chức thực hiện việc khởi kiện vụ án hành chính
Chào mừng bạn đến với luật sư Phạm Tuấn Anh